Heerenveen

Paul Lempens zit in de Tweede Kamer en op uitnodiging van de SP-afdeling Heerenveen kwam hij afgelopen week naar Heerenveen. Hij is een specialist op het gebied van de WSW ofwel Wet Sociale Werkvoorziening. In De As naast winkelcentrum De Greiden stond hij mensen die op de een of andere manier met de wet te maken hebben met raad en daad bij om de problemetiek in gewoon taalgebruik uit te leggen en vragen te beantwoorden. Het publiek kwam uit Heerenveen, Joure en Leeuwarden.

De WSW is destijds in het leven geroepen om mensen met een handicap passend werk te laten doen, liefst ter voorbereiding op gewoon werk in een echt bedrijf. Dat dit niet altijd lukt en dat er ondankt de goede doelstelling toch nog veel ontevredenheid onder de mensen is komt helaas nog te vaak voor. Vandaar ook onze uitnodiging aan het Tweede Kamerlid om er eens over te komen praten in onze gemeente. Vooraf aan de avond werd een bezoek gebracht aan Caparis, afdeling Rijwielen. De directie gaf een inleiding met koffie en vervolgens werden de SP-ers rondgeleid door het bedrijf. De afdeling Rijwielen mag gelden als een schoolvoorbeeld van hoe zo'n instelling moet draaien. Veel aandacht voor de mensen die er werken waarbij niet zozeer de productie als wel de mens centraal staat. Naast de afdeling Rijwielen is er de afdeling Foodpack waar levensmiddelen worden verpakt voor allerlei bedrijven.

De avond in De As richtte zich vooral op de vragen uit het publiek. Het is niet de bedoeling hier in te gaan op de afzondelijke vragen maar meer op de uitkomsten. We zullen ze wat proberen samen te vatten.
Er is een te grote instroom van mensen in de WSW instellingen. Allereerst komt dit omdat er enerzijds lange wachtlijsten zijn die wel op een of andere manier moeten worden weggewerkt. Anderzijds zien gemeentes de WSW te veel als afvoerputje voor mensen die niet echt in de WSW thuishoren zoals langdurig werkelozen en mensen met een straftaak. Paul Lempens vindt dit geen goede zaak. De SP heeft tegen te veel vermenging van groepen binnen de WSW een motie ingediend. Afwachten dus. Het is echter ook een feit dat er niet genoeg mensen uit het WSW traject verdwijnen aan de uitstroomkant. Dat zit zo: Voor veel mensen in de WSW-instellingen wordt natuurlijk geprobeerd om in het echte bedrijfleven een passende baan te vinden maar dit mislukt veelal. De oorzaken zijn redelijk divers maar een paar ervan laten zich eenvoudig uitleggen. Zo is er een subsidiesysteem dat werkgevers moet aanzetten mensen uit de WSW in dienst te nemen. Die subsidies houden na drie jaar op. De werkgever moet dan beslissen of de WSW'er in vaste dienst kan komen. Veel - te veel - werkgevers zien de subsidies als middel om goedkoop aan werkkrachten te komen. Na drie jaar verlengen ze het arbeidscontract dan niet zodat de WSW'er weer terugvalt op de instelling waar hij vandaan kwam. Toch een kwalijke zaak, vindt Paul Lempkes. En vindt de SP.

De SP vindt dat bedrijven met meer dan 50 werknemers verplicht zouden moeten worden een bepaalde hoeveelheid mensen uit de WSW vast in dienst te nemen. Een andere reden dat mensen na verloop van tijd toch weer terugvallen op de WSW is dat de overgang te groot is van instelling naar bedrijf. Bovendien worden WSW'ers niet altijd door de werkvloer van een echt bedrijf met open armen ontvangen. En er is natuurlijk het hogere ziekteverzuim onder WSW'ers. Dat ziekteverzuim neemt niet af als de WSW'er in een echt bedrijf zijn plaats heeft gekregen.
Wat kunnen we tegen de diverse problemen doen? Het is duidelijk dat de gemeenten actiever moeten worden. Ze moeten meer toezien op de juiste uitvoering van de wet. En ze mogen niet de WSW gebruiken om het aandeel "gewone" werklozen in de gemeente te verkleinen. Ze moeten aandringen op de verhoging van het budget. Dat is al jaren gelijk terwijl er steeds meer mensen in de WSW belanden, wat o.a. komt omdat de medische wetenschap steeds beter in staat is mensen met een handicap op de been te houden. De SP heeft in een eigen berekening honderd miljoen opgenomen in de alternatieve begroting om de lange wachtlijst van 20.000 mensen aan te pakken. Daardoor zouden direct 4.000 WSW'ers werk kunnen krijgen. Er is een betere begeleiding nodig van mensen binnen de WSW. Betere voorbereiding op de stap naar het bedrijfleven maar ook een beter begeleiding van de financiele kant. Vijfenzeventig procent van de WSW'ers verkeert in geldproblemen. Dit omdat de lasten steeds groter worden terwijl het loon blijft hangen op een absoluut minimum. De SP pleit daarom voor meer begeleiding bij uitgavenpatronen, maar zeker ook voor een hogere beloning. En voor meer betrokkenheid: de mensen zelf moeten meer aan de bel trekken. Vakbonden, gemeentes en de SP inzetten tegen misstanden. Laat ze horen dat het mis gaat in de uitvoering van de WSW.

Er is nog iets wat we kunnen doen. De menselijke verhoudingen komen steeds meer onder druk te staan door steeds commercieler werken. Dit geldt niet alleen voor de WSW instellingen maar zeker ook voor mensen die binnen het gewone bedrijfsleven werkzaam zijn. De druk op mensen binnen de WSW wordt opgevoerd omdat er steeds meer mensen werken terwijl het budget gelijk blijft (2,3 miljard euro); maar ook omdat het bedrijfsleven steeds grotere eisen stelt. Die hogere druk op arbeidsprestaties heeft weer tot gevolg dat er steeds meer mensen zijn die het tempo niet meer bij kunnen benen en dus afvallen. We hebben gezien dat daardoor gemeenten weer meer mensen de WSW in sturen. De cirkel is rond. We moeten van dat zwaartepunt op arbeidsprestatie af. De mens zelf moet weer in beeld komen. Het is een misverstand te denken dat we de productie in bedrijven kunnen verhogen door de werkdruk op te voeren. Mensen worden zo juist sneller ziek waardoor de druk op de overgebleven werknemers nog extra druk oplevert. Ook hier zie je dan een cirkel ontstaan. Er is maar een oplossing: we zullen mensen meer als mens moeten benaderen; en minder als verlengstuk van de machines waar ze mee werken. Deze noodzaak laat zich evenzeer gelden voor de bedrijvigheid binnen WSW-instellingen als in het gewone bedrijfsleven.
Tot slot iets over de factor tevredenheid. Helaas zien we steeds meer interim-managers opduiken, ook in WSW-instellingen, die met hun hoge beloningen een fel contrast vormen met de mensen op de werkvloer die met hun beloning vaak rond het absolute minimum blijven hangen. Deze ontwikkeling is een kwalijke zaak: het maakt mensen ontevreden en tast de motivatie aan. En wellicht ook de concentratie van mensen die op de werkvloer moeten werken met steeds complexere machines. Helaas is het nog steeds een feit dat binnen WSW-instellingen meer ongevallen plaatsvinden dan elders.

Staatscecretaris Aboutaleb heeft de WSW sinds 1 januari 2008 gemoderniseerd. Helaas heeft die modernisering er niet toe geleid dat een van de bovenstaande problemen structureel is verbeterd. De grootste problemen blijven liggen, zoals de onmenselijk lange wachttijden binnen de WSW. Twintigduizend mensen op de wachtlijst zijn echt veel te veel, mijnheer Aboutaleb. En de beloning van mensen op de werkvloer is veel te laag. We hebben te maken met mensen die graag werken en alles inzetten wat ze in huis hebben. Dat hun economisch product niet kan wedijveren met die van het reguliere bedrijfsleven zou niet als maat mogen meespelen. Een menselijke samenleving begint met een menselijke benadering.
Ter afsluiting nog een stimulerend bericht. Het is de gemeente Eindhoven gelukt om in vijf jaar tijd van de wachtlijsten af te komen. Als het daar lukt moet het ook elders mogelijk zijn. Gemeenten kunnen in Eindhoven kijken hoe het moet. Dan hoeven ze niet zelf het wiel weer uit te vinden. Dat scheelt een hoop ambtelijke uren; een hoop geld. Dat kan dan weer meehelpen de mensen binnen de WSW in een hogere loonschaal te krijgen...